Meralarda enerji santraline çobanlardan tepki

(Antalya’nın Elmalı ilçesi bölgenin önemli tarım ve hayvancılık merkezlerinden biri. İlçe merkezinin batısında yer alan Karyağdı bölgesinden Güneydeki Beydağlarının görünümü. Yaylalarında hayvancılık, ovalarında tarımsal üretim yapılan Elmalı, son yıllarda GES projelerinin kıskacında. Fotoğraf: Yusuf Yavuz arşivi)

Bir yanda tarım ve hayvancılık, diğer yanda üretim alanlarında verilen enerji lisansları üreticilerle enerji şirketlerini karşı karşıya getiriyor. Türkiye bir an önce bütüncül arazi planlamasını tamamlamalı…

Yusuf Yavuz

Antalya’nın Elmalı ilçesine bağlı Karyağdı ve Kocapınar (Ayvasıl) mahallelerinde özel bir enerji firması tarafından yapılması planlanan iki ayrı Güneş Enerji Santrali (GES) için seçilen ormana ait arazilerin mera vasfında olması yöredeki çobanların tepkisini çekti. Toplam 100 hektarın üzerindeki alanda uygulanması planlanan iki ayrı GES projesi için Elmalı’da gerçekleşen ÇED (Halkın Katılımı) toplantısında da itirazlarını dile getiren yöredeki üreticiler, tarım ve hayvancılığın olumsuz etkileneceğini belirterek GES’e karşı görüşlerini kayıt altına aldırdı. GES projelerinin uygulanmak istendiği arazilerin yöre halkının üretim alanı olduğu belirtilen toplantı tutanağında, iklim krizine bağlı olarak yaşanan bölgedeki kuraklık ve su sorununun projenin uygulanmasıyla daha da artacağı vurgulandı.

ELMALI’DA MERA VASIFLI ARAZİLERDE ENERJİ SANTRALİ İZNİ

Antalya’nın Elmalı ilçesine bağlı Kocapınar (Ayvasıl) ve Karyağdı mahallelerinde özel bir enerji firması tarafından toplam 100 hektarın üzerindeki mera arazisinde Güneş Enerjisi Santralı (GES) projeleri uygulamak için ÇED süreci başlatıldı. İlçenin güneydoğusunda yer alan ve bölgenin önemli küçükbaş hayvancılık merkezlerinden olan Kocapınar Mahallesi’nde 72,3 hektar (50 MW), batı kesiminde yer alan Karyağdı Mahallesi’nde ise 29,33 (20 MW) hektarlık mera vasıflı arazide hayata geçirilmek istenen iki ayrı depolamalı GES projesinin toplam üretim kapasitesinin 70 MW olacağı kaydedildi.

(Elmalı Karyağdı Mahallesi’nde GES için seçilen arazi mera vasfında bulunuyor. Aynı bölgede daha önce yapılan iki ayrı GES projesi ile yakın çevresinde üretim alanları ve keçi çiftliği yer alıyor.)

TARIM VE HAYVANCILIKLA UĞRAŞAN YÖRE HALKI PROJEYE KARŞI

İlçe merkezine yakın bir bölge olan Karyağdı Mahallesi’nde, Akdeniz Üniversitesi Elmalı Meslek Yüksek Okulu’nun batısındaki arazinin enerji üretimi için tahsis edilmesine yörede tarım ve hayvancılıkla uğraşan üreticilerden tepki geldi. Aynı şekilde Kocapınar Mahallesi’nde küçükbaş hayvancılıkla geçimini sağlayan üreticiler de projeye karşı çıkıyor. Eski adı Ayvasıl olan Kocapınar Mahallesi’nde 105 ada 458 nolu orman parseli içerisindeki mera vasıflı arazinin enerji üretimi için tahsis edilmesine tepki gösteren yöre halkı, bu bölgenin hayvancılık için önemli bir üretim alanı olduğunu belirtiyor.

(ÇED toplantısında yöre halkı GES projesine karşı olduğunu bildiren beyanlarda bulunurken halkın tepkileri toplantı tutanağına yansıtıldı.)

‘AVANTAJLI OLDUĞU İÇİN ALTERNATİF ARAZİ ARAYIŞINA GİDİLMEDİ’

YEO Enerji Yatırımları A.Ş. tarafından uygulanmak istenen GES projesi için Elmalı Karyağdı Mahallesi’nde seçilen 281 ada, 28 (yeni düzenlemeyle 281/197) nolu parselde yer alan orman arazisi mera vasfında bulunuyor. GES projesiyle ilgili Proje Tanıtım Dosyasında, yer seçimiyle ilgili olarak “Söz konusu proje alanı için bahsi geçen avantajlar düşünüldüğünde alternatif arazi arayışına gidilmemiştir” ifadelerine yer veriliyor.

(Elmalı Karyağdı Mahallesi’nde yapılmak istenen GES projesi için seçilen arazi)

ENERJİ SANTRALLERİ VE KEÇİ ÇİFTLİĞİ AYNI BÖLGEDE

Karyağdı Mahallesi’nde proje için seçilen bölgede daha önce işletmeye alınan 2 ayrı GES daha yer alıyor. Yeni yapılmak istenen GES proje alanına 390 ve 240 metre mesafede yer alan santraller dışında söz konusu parselin bitişiğinde keçi çiftliği de yer alıyor. Kocapınar Mahallesi’nde GES için seçilen arazinin yakınında ise Elmalı Toptancı Hali, tarımsal ürün paketleme ve depolama tesisleri yer alıyor.

(Karyağdı Mahallesi’nde yaşayan Celil Ayaz, GES projesinin uygulanmak istendiği alanın ilçenin mera alanlarından biri olduğunu belirterek projeye karşı olduklarını söylüyor.)

‘PROJENİN EKONOMİK ÖMRÜ 30 YIL, GEREKİRSE UZATILABİLECEK’

Karyağdı Mahallesi’nde uygulanmak istenen proje için hazırlanan ÇED dosyasında, Türkiye’de gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacının sürekli arttığına işaret edilerek bu zorunlu ihtiyacın karşılanması için çevreye en az zarar veren yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesinin önemine değinilerek şu ifadelere yer veriliyor: “Gerçekleştirilmesi planlanan güneş enerji santralinin tümünün ekonomik ömrü 30 yıl olarak öngörülmekte olup, bu süre içerisinde günün koşullarına, ticari arz ve talepler doğrultusundaki taleplere bakarak üretim yenilenebilecektir. Ayrıca 30 yılın sonunda ekonomik arz ve talepler doğrultusunda bu süre uzatılabilecektir.”

(GES projesi için seçilen Elmalı Karyağdı Mahallesi ilçe merkezinin batısında yer alıyor…)

YÖRE HALKININ İTİRAZLARI TUTANAĞA YANSIDI

Tarım ve hayvancılık üretiminin sürdürüldüğü bölgede inşa edilmesi planlanan GES projesine yöre halkından ise tepki geldi. Elmalı’da 7 Eylül 2023 tarihinde gerçekleştirilen ÇED (Halkın Katılımı) Toplantısı’na katılan üreticilerin toplantı tutanağında da kayıt altına alınan itirazları, çobanların ve tarımsal üretimle uğraşan halkın GES projesine karşı olduğunu ortaya koyuyor.

(Elmalı Kocapınar Mahallesi’nde GES için seçilen 72 hektarlık arazi mera vasfında bulunuyor. Bu bölge yüzlerce yıldır küçükbaş hayvancılık için önemli bir üretim alanı olarak biliniyor.)

ÜRETİCİLERİN KURAKLIK VE SU SORUNU ENDİŞESİ

Antalya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü yetkililerinin başkanlığında yapılan ÇED toplantısında projeyle ilgili itirazını dile getiren vatandaşlardan Celil Ayaz, proje alanı yakınında 200 dönümlük elma bahçesi bulunduğunu belirterek ısı artışı ve su sıkıntısına neden olacağını savunduğu projenin uygulanmasını istemediğini dile getirdi.

(Karyağdı Mahallesi’nde yaşayan Celil Ayaz, GES projesinin uygulanmak istendiği alanın ilçenin mera alanlarından biri olduğunu belirterek projeye karşı olduklarını söylüyor.)

PROJE İÇİN SEÇİLEN ARAZİ HALKIN ÜRETİM ALANI

Toplantı tutanağına yansıyan projeye yönelik bir başka itiraz da bölgenin tarım ve hayvancılık için üretim alanı olduğunun altını çiziyor. Gıda üretiminin önemine vurgu yapılan tutanakta ayrıca proje alanında mezarlık bulunduğuna da değinilerek halkın projeyi istemediği vurgulandı. Yöre halkı, projenin uygulanmak istendiği alanda yaklaşık 25 yıl önce sel felaketinin de yaşandığını belirterek yer seçiminin yanlış olduğunu vurguladı.

(Yaylalarında hayvancılık, ovalarında tarımsal üretim yapılan Elmalı’da son yıllarda güneş enerjisi amaçlı santraller için verilen lisans ve işletme izinleri giderek artıyor.)

TARIM VE HAYVANCILIK ÜSSÜ ENERJİ PROJELERİNİN KISKACINDA

Antalya’nın Elmalı ve Korkuteli ilçeleri son yıllarda enerji şirketlerinin ablukası altında. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın elektronik ÇED sisteminden yapılan güneş enerjisi santralleriyle ilgili sorgulamada, Elmalı ilçesi sınırlarında 66, Korkuteli ilçesi sınırlarında ise 72 ÇED başvurusu yapıldığı görülüyor. Bir kısmı mükerrer duyuru olan söz konusu projelerin bazıları hayata geçirilirken bir kısmının ÇED süreci ise devam ediyor. Tarım ve hayvancılık üretiminin yoğun olduğu bu ilçelerde hububat, bakliyat ve meyvecilik üretiminin yanı sıra yayla şartlarında örtü altı sebzecilik üretimi ile geleneksel üretim sürdürülüyor. Küçükbaş hayvancılığın da yaygın olduğu bölgede son yıllarda enerji üretiminin yaygınlaştırılması büyük bir çelişki olarak değerlendirilirken, bütüncül arazi planlamasının önemi bir kez daha ortaya çıkıyor.

(Yaylalarında hayvancılık, ovalarında tarımsal üretim yapılan Elmalı’da son yıllarda güneş enerjisi amaçlı santraller için verilen lisans ve işletme izinleri giderek artıyor.)

TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK SORUNLARINDAN BİRİ KÖTÜ ARAZİ YÖNETİMİ

Bir yanda tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlayan üreticiler ile sağlıklı ve temiz gıdaya ulaşmak isteyen tüketiciler, diğer yanda ise enerji şirketleri ve piyasayı düzenleyip ÇED sürecini yürüten ilgili kamu kuruluşlarını karşı karşıya getiren plansızlık, Türkiye’nin zengin doğal mirası ve üretim potansiyeli ile enerji üretim seçeneklerini karşı karşıya getiriyor. Elmalı ilçesindeki örnekte olduğu gibi keçi çiftliği ile GES santrallerinin birbirine bitişik alanlarda yer alması bu plansızlığın somut sonuçlarından biri. Benzer karşıtlıkları ülkenin birçok bölgesinde görmek mümkün. Tarımsal sit ilan edilen ovaların ortasında kömürlü termik santraller, göllerin ve sulak alanların yanı başında katı atık yakarak enerji üreten tesisler kurulması bu çarpıklığın sonucu. Bütüncül arazi planlamasının tamamlanmasıyla bu çarpık arazi kullanımının önüne geçilebilir. Ancak mevcut koşullarda sürekli olarak delinen üst ölçekli Çevre Düzeni Planları ile uygulamaya dönük alt ölçekli imar planlarıyla Türkiye büyük bir doğa tahribatı ve habitat parçalanması yaşıyor. Bu durum Türkiye’nin en büyük sorunlarından birinin plansız ve günü kurtarmaya yönelik bir arazi yönetimi olduğunu ortaya koyuyor.