Demre Çayı Vadisi’nde yıkım ısrarı!

(Demre Çayı Vadisi yaklaşık 15 yıldır mermer ocaklarının tahribatı altında)

AKP’den belediye başkan adayı olan siyasetçinin sahibi olduğu maden şirketi, mahkemenin iptal ettiği ÇED kararına rağmen aynı sahada mermer ocağı açmak için başvuru yaptı…

Yusuf Yavuz

Antalya’nın Demre ilçesinde bulunan Demre Çayı Vadisi yaklaşık 15 yıldır mermer ocaklarının tahribatı altında. Vadinin iki yanında açılan mermer ocakları, nehir boyunca ürkütücü manzaraların oluşmasına neden oldu. Vadinin Belören Mahallesi sınırlarındaki kesiminde Eskişehir merkezli bir madencilik firmasının açmak istediği mermer ocağı için verilen ÇED kararı, Demre Belediyesi’nin açtığı dava sonucu Antalya İdare Mahkemesi tarafından Şubat 2023’te iptal edilmişti. Valiliğin temyiz talebini reddeden Danıştay, yerel mahkemenin kararını onadı. Ancak son yerel seçimlerde Eskişehir Odunpazarı ilçesinde AKP’den belediye başkanı adayı olan Metin Çekiç’in yöneticisi olduğu ortaya çıkan maden şirketi Danıştay’ın da onadığı iptal kararına rağmen aynı alanda yeniden ÇED başvurusu yaptı. Geçtiğimiz ay başvuruyu kabul eden Bakanlık, ÇED sürecinin başladığını duyurdu.

Orta Likya olarak anılan tarihi ve kültürel coğrafyanın kalbinde yer alan Demre Çayı Vadisi’nin her iki yakası da bütüncül olarak korunması gerekiyor. Ancak son yıllarda korumak bir yana adım adım tahrip ediliyor. Bazı kesimlerinde antik su kanallarının da bulunduğu Demre Çayı Vadisi, yaklaşık 15 yıldır vahşi madenciliğin yıkımı altında. Myra antik kentinden başlayıp, Dirgenler Mahallesi’ne kadar uzanan vadi, antik dönemden günümüze bir geçit işlevi görüyor. Bölgede Likya, Roma ve Erken Hıristiyanlık döneminden kalma çok sayıda kültürel miras örneği bulunuyor.

Demre Çayı Vadisi boyunca uzanan tarihi su kanalları ise Myra antik kentinin su ihtiyacını karşılamak için kullanılmış. Ancak bu kanalın çok büyük bir kısmı zamanla yok olmuş. Daha önce kum ve çakıl ocaklarıyla tahrip edilen Demre Çayı, son yıllarda mermer ocaklarının yarattığı yıkımla belli bölgelerde adeta hayalet nehir görünümünde. Çok sayıda mermer ocağının faaliyet gösterdiği vadinin iki yakası adım adım yok ediliyor.

Biyolojik çeşitlilik ve jeolojik miras açısından oldukça zengin bir bölge olan Demre Çayı Vadisi, yöre insanı için de arıcılık ve hayvancılık hizmetleri sunuyor. Ancak vahşi madenciliğin yarattığı yıkım yıllardır halkın tepkisini çekse de bir türlü son bulmuyor. Bunun en son örneği ise Demre Çayı’nın Doğu yakasında, Belören (Muskar) Mahallesi sınırlarında, yaşanıyor.

Eskişehir merkezli Kamer Karo Mermer Sanayi ve Ticaret A.Ş’ne, Eylül 2022’de yaklaşık 1 milyon metrekarelik orman arazisinde II-B Grubu Maden (Mermer) ruhsatı verildi. Şirket, 2032 yılına kadar geçerli olan ruhsat sahasında mermer ocağı açmak için ÇED başvurusu yaptı. Antalya Valiliği Çevre (Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü) ise ilk etapta yaklaşık 250 bin metrekarelik bir alanda faaliyete geçmek isteyen mermer ocağı için 17 Şubat 2023 tarihinde ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı verdi.

Demre Belediyesi’nin yargıya taşıdığı projeyle ilgili ÇED Gerekli Değildir Kararı, Antalya 4. İdare Mahkemesi tarafından 29 Mart 2024 tarihinde iptal edildi. Uzman bilirkişilerin raporuna dayanarak ÇED kararını iptal eden Mahkeme, Antalya Valiliği’nin kararını hukuka aykırı buldu. İptal kararında, bölgenin doğasına verilecek zararların yanı sıra hayvancılık ve arıcılığın projeden olumsuz etkileneceğini, tarım, hayvancılık ve bitkisel üretimin zarar göreceği vurgulandı. Mahkemenin iptal kararında ayrıca proje sahasındaki sandal ağaçlarının arıcılık için önemine değinildi, flora, fauna ve ziraatçılık faaliyetleri yönünden proje dosyasının eksik olduğunun altı çizildi.

Davalı Antalya Valiliği ise İdare Mahkemesi’nin kararına Danıştay’da itiraz etti. Dava konusu işlemin usul ve hukuka uygun olduğunu savunan Valilik, ilgili kurumların görüşleri alınarak işlem tesis edildiğini belirterek Mahkemenin iptal kararının bozulmasını talep etti.

Antalya Valiliği’nin temyiz başvurusunu değerlendiren Danıştay 4. Dairesi, tamamı orman alanı olan proje sahasıyla ilgili Valiliğin itirazını reddederek yerel Mahkemenin aldığı iptal kararını onadı. Danıştay 4. Dairesi’nin 25 Eylül 2024 tarihli kararında, “Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir” denilerek yerel mahkemenin iptal kararı onandı.

Danıştay tarafından da onaylanan Antalya İdare Mahkemesi’nin iptal kararına rağmen maden şirketi mermer ocağı açma ısrarından vazgeçmedi. Aynı ruhsat sahası için yeni bir ÇED başvurusu yapan maden şirketinin bu başvurusu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yönetmelik formatına uygun bulunarak kabul edildi. Bakanlık, 7 Kasım 2024 tarihinde söz konusu ruhsat sahasındaki projeyle ilgili ÇED sürecinin başladığını duyurdu. Bakanlığın yargı kararına rağmen aynı sahada yeniden yapılan başvuru için ne yönde bir karar vereceği merak konusu.

ÇED başvuru dosyasında yer verilen bilgilere göre 99,30 hektarlık ruhsat sahasının 24,72 hektarlık kısmında yılda 85 bin m3 kapasiteli mermer çıkarılması planlanıyor. Yüzde 5 verimli bir alan olduğu belirtilen sahada yılda 80.750 m3 pasa (atık) malzeme çıkacağı, 4250 m3 de blok mermer üretimi yapılacağı belirtiliyor. ÇED dosyasındaki verilere göre Demre Çayı Vadisi’ndeki görkemli jeolojik mirasın yüzde 5’lik verim için yok edileceği ortaya çıkıyor.

Mahkemenin iptal kararına rağmen Demre Çayı Vadisi’ndeki yıkım için ısrar eden madencilik şirketinin yönetim kurulu başkanı Metin Çekiç, 31 Mart 2024 tarihinde yapılan yerel seçimlerde Eskişehir Odunpazarı’nda AKP’nin belediye başkan aday adayları arasında yer almıştı.